In opdracht van het Hoogwaterbeschermings-programma en het Waterschap Drents Overijsselse Delta (WDOD) werkte MUST in een interdisciplinair team bestaande uit Deltares, Reframing Studio en de Universiteit Twente aan het kennis- en innovatieproject Waterveiligheidslandschappen. Het project resulteerde in een aanpak die regionale overheden inspireert om toekomstgericht en water- en bodemgericht te werken aan een waterveilige omgeving. De aanpak is toegepast op een specifieke casus in Zwolle Oost.
De gebiedsanalyse is gebruikt om kansen en zwaktes in kaart te brengen om het gebied toekomstbestendig en waterveilig te maken. Het vooruitkijken en verkennen van de toekomst richtte zich op de uitdagingen van het gebied en de onderliggende veranderingen als gevolg van klimaatverandering.
Op basis van de analyse werden drie alternatieve toekomsten voor het jaar 2100 geschetst, die in drie verschillende landschapsvarianten resulteerden. Om de toekomst met het heden te verbinden, werd een referentiebeeld getekend en werden de transformatiepaden gecreëerd.
0-scenario — Business as usual
De kaarten hieronder tonen de verwachte situatie in het jaar 2100 wanneer we ‘doen wat we deden’: het uitbreiden van de stad en voornamelijk het telkens nemen van maatregelen gericht op de gevolgen van wateroverlast (steeds meer water wegpompen) maar niet op de oorzaken. Wat vooral opvalt is het vele blauw in de Zwolse binnenstad en de rest van de stad bij ‘business as usual’: straten en kelders lopen onder.
Periode
2025
Product
Rapportage ontwerpend onderzoek, drie narratieven en transitiepad.
In opdracht van
Hoogwaterbeschermings-programma (HWBP), Waterschap Drents Overijsselse Delta (WDOD)
In samenwerking met
Deltares, Reframing Studio en Universiteit Twente
Narratief 1 — Nieuw noaberschap
Collectivistisch en Protectionisme
In 2100 organiseren bewoners van Herfte zich in gemeenschappen. Ze zijn zich bewust van de risico’s van het wonen in een overstroombaar gebied. Op momenten van hoogwater weten de gemeenschappen hoe ze hiermee om moeten gaan en helpen ze elkaar. De vitale functies en het historisch erfgoed in de stad worden goed beschermd.
Noodoverlaten kunnen worden gebruikt om bij storm de waterbuffers in het gebied te vullen. Hierdoor wordt de waterafvoer via de Vecht en Sallandse Weteringen ontlast en kan het water later in een drogere periode worden gebruikt. Op de hogere zandgronden worden collectieven gevormd die met elkaar verbonden zijn door een verhoogde (vlucht)route. In de lager gelegen gebieden zijn waterreservoirs aangelegd die een belangrijke functie vervullen als natuurlijke buffers en aangepaste teeltgebieden.
Narratief 2 — Groot Marslanden
Ecocentrisch en Amfibisch
In 2100 is Zwolle onderdeel van de Vecht-bioregio, die zich uitstrekt tot in Duitsland. Het natuurgebied ‘de Grote Marslanden’ trekt vele weidevogels aan en kenmerkt zich door een hoge biodiversiteit. De otter en bever zijn er vaste bewoners. Door de stad Zwolle lopen groen-blauwe aders die ervoor zorgen dat ecosystemen niet worden onderbroken. Zwolle Oost is het gebied waar in harmonie met de natuur voedsel wordt verbouwd en gewoond.
Het herstel van de historische Vechtarm zorgt voor een verbinding tussen de Sallandse Weteringen en de rivier. Op de hogere zandgronden wonen mensen veilig in hogere dichtheden. In de lager gelegen rivierkomgronden daarentegen leven mensen amfibisch in een nieuw gecreëerd doorstroom-moeras. De omgeving zorgt voor de mensen en de mensen zorgen voor de omgeving.
Narratief 3 — Hanze Deltalab
Mondiaal en Ecomodernistisch
In 2100 is Zwolle een stad van experiment en innovatie, bekend van het Hanze Deltalab. Ondernemers, universiteiten en andere organisaties trekken naar Zwolle om te leren over high-tech agricultuur, watersystemen, gezonde stedelijke verdichting en verwildering. Zwolle ligt te midden van een wild natuurgebied, waar de natuur de baas is.
Door ingrepen in het landschap kunnen wilde dieren het overnemen. Grote grazers vinden hun weg terug en onderhouden een dynamisch en zelfregulerend ecosysteem. De Vecht en de waterlopen worden vrijgelaten en volgen hun eigen koers. Achter de superdijk heeft Zwolle zich ontwikkeld tot een moderne metropool van wereldformaat, waar nieuwe woon- en werkmilieus hightech productie en wonen combineren. De stad zorgt voor zichzelf. Treinen schieten door de wildernis naar andere steden via een pijlerinfrastructuur.
Het pad dat de toekomst met het heden verbindt
Referentiebeeld en transitiepad
Wat komt er op ons af? De deltascenario’s en prognoses van Deltares geven antwoord op deze vraag. In Zwolle–Oost hebben we te maken met een steeds intensievere dynamiek in het watersysteem. Tegelijkertijd neemt de tegendruk van het IJsselmeer toe door een verhoogd waterpeil dat meebeweegt met de zeespiegel. De jaren 2050, 2075 en 2100 markeren hier beslissende momenten. Hier gaan de alarmbellen rinkelen. Als we op de oude voet doorgaan en in dit gebied een stadsuitbreiding bouwen, wordt Zwolle-Oost een landschap met steeds hogere dijken en een ingewikkeld systeem van gemalen (zie 0–scenario Business as usual hierboven). Het transitiepad heeft niet als doel om één van de eindbeelden te selecteren en daar naartoe te bewegen, maar toont vooral aan dat wanneer we nu voorsorteren op een andere aanpak van het gebied, er alternatieve toekomsten mogelijk zijn.
